Ulotka informacyjna dla pacjentek wydana przez MEDSAFE, Nowa Zelandia
data aktualizacji ulotki: marzec 2002

Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia
choroby zakrzepowo-zatorowej (VTE)

Przed przepisaniem środka antykoncepcyjnego lekarz powinien wyczerpująco poinformować Cię o zagrożeniach i korzyściach płynących z jego stosowania To pomoże Ci dokonać wyboru odpowiedniej dla Ciebie metody. Lekarz powinien sprawdzić, czy występują u Ciebie jakiekolwiek czynniki ryzyka eliminujące możliwość stosowania doustnego środka antykoncepcyjnego (tzw. „pigułki”), zwiększające ryzyko powstania zakrzepicy lub innych działań niepożądanych. Przy wyborze odpowiedniego środka należy uwzględnić wszystkie korzyści i ryzyka. Niniejsza ulotka informacyjna omawia rzadkie powikłanie będące następstwem stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych, jakim jest zakrzepica.

Co to jest żylna zakrzepica z zatorem?
Stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych może spowodować wystąpienie zakrzepów w żyłach kończyn dolnych, zatykających światło naczyń krwionośnych. W rzadkich przypadkach kawałki skrzepu odrywają się i są z prądem krwi niesione do płuc. Skrzepy w nogach lub płucach nazywane są chorobą zakrzepowo-zatorową żył lub VTE. Choć większość kobiet zdrowieje z VTE, u niektórych występują potem powikłania zdrowotne. Pewien niewielki odsetek kobiet umiera z powodu VTE. Skrzepy krwi w żyłach nie są takie same jak skrzepy krwi, które można zauważyć w krwi menstruacyjnej podczas miesiączki.

Jak często występują zakrzepy krwi podczas stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych? Zakrzepy krwi u kobiet zażywających pigułki antykoncepcyjne występują bardzo sporadycznie a jeszcze rzadziej zdarzają się w ich następstwie przypadki śmiertelne. Ryzyko wystąpienia skrzepu zależy od wielu czynników; wzrasta wraz z wiekiem i jest uzależnione od składu stosowanej pigułki antykoncepcyjnej. Większość doustnych środków antykoncepcyjnych zawiera estrogen i progestagen. Określa się je mianem złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych (zob. tabela poniżej).

W zależności od rodzaju progestagenu w pigułce zalicza się je do środków drugiej lub trzeciej generacji. Są również pigułki zawierające cyproteron, stosowane do leczenia zaburzeń spowodowanych nadmiarem androgenu, na przykład zaawansowanego trądziku i średnio nasilonego hirsutyzmu i łojotoku. Pigułki te również działają antykoncepcyjnie i w niektórych krajach zarejestrowane są również jako środek antykoncepcyjny. Innym typem doustnych środków antykoncepcyjnych są pigułki zawierające wyłącznie progestogen, tak zwane "minipigułki".

Zakrzepy we krwi pojawiają się również u kobiet nie stosujących pigułek antykoncepcyjnych:

- na 100 000 kobiet między 15 a 44 rokiem życia u 5 - 10 rocznie pojawią się zakrzepy

- zażywanie złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych zwiększa to bardzo małe ryzyko 3 - 4 krotnie w przypadku środków drugiej generacji, 6-8 krotnie w przypadku pigułek trzeciej generacji i ponad 8-krotnie u kobiet zażywających pigułki zawierające cyproteron.

U kobiet zażywających pigułki zawierające wyłącznie progestagen (czyli minipigułki) ryzyko wystąpienia zakrzepów jest o wiele mniejsze lub w ogóle nie występuje.

Jak często zakrzepica żylna kończy się śmiercią?
3% kobiet, u których dojdzie do powstania zakrzepu, umrze. Ponieważ w Nowej Zelandii złożone doustne środki antykoncepcyjne ztosuje bardzo wiele kobiet, spodziewa się, że rocznie odnotuje się wśród ich użytkowniczek dwa przypadki śmiertelne. W latach 1990 - 2001, dwadzieścia kobiet w Nowej Zelandii stosujących złożone doustne środki antykoncepcyjne zmarło z powodu zatoru płucnego.

Wśród tych kobiet 15 stosowało pigułki trzeciej generacji a dwie stosowały pigułki zawierające cyproteron. Ryzyko związane ze stosowaniem pigułek drugiej generacji jest mniejsze.

Co zwiększa ryzyko powstawania zakrzepicy żylnej w następstwie stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych?
Oto niektóre czynniki ryzyka:

• wcześniejsze występowanie zakrzepicy żylnej
• występowanie zakrzepów żylnych u bliskich krewnych
• nadwaga
• rak
• pewne choroby układu krwionośnego
• żylaki.

Ryzyko wystąpienia zakrzepów przejściowo rośnie w przypadku częstych i długich podróży samolotowych, podczas ciąży i przy czasowym unieruchomieniu spowodowanym planowaną operacją lub obłożną chorobą. Kobiety, u których wystąpił epizod choroby zakrzepowo-zatorowej nie powinny stosować złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych. Powinnaś poinformować swojego lekarza jeśli występuje u Ciebie któryś z wyżej wymienionych czynników ryzyka.

Jakie są objawy choroby zakrzepowo-zatorowej i co robić w przypadku ich wystąpienia?
Objawami zakrzepicy żył kończyn dolnych jest opuchlizna, wrażliwość na dotyk i bolesność, jednak zakrzepica może przebiegać również bezobjawowo. W przypadku zatoru płucnego może pojawić się bezdech i ból w klatce piersiowej. Jednak objawy te nie są specyficzne i mogą się pojawić z innej przyczyny.

Jeśli zauważysz pojawienie się któregokolwiek z opisanych objawów powinnaś natychmiast udać się do lekarza. Powinnaś zwracać szczególną uwagę na występowanie jakichkolwiek niepokojących objawów jeśli miałaś już przedtem epizod zakrzepicy. Jeśli lekarz będzie podejrzewał, że rzeczywiście zachodzi prawdopodobieństwo zakrzepicy, skieruje cię do szpitala w celu przeprowadzenia testów i być może wdrożenia terapii mającej na celu rozcieńczenie krwi. Takie leczenie może trwać nawet kilka miesięcy i mimo jego przeprowadzenia u niektórych pacjentek mogą występować trwałe kłopoty zdrowotne (opuchlizna i bolesność kończyn).

Z kim kontaktować się w przypadku jakichkolwiek wątpliwości?
Twój lekarz powinien zostać przez Ciebie dokładnie poinformowany o wszystkich Twoich problemach zdrowotnych i starannie rozważyć ryzyko i korzyści wynikające ze stosowania konkretnego środka antykoncepcyjnego. Jeśli lekarz dojdzie do wniosku, że ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej w następstwie stosowania przez Ciebie doustnych środków antykoncepcyjnych trzeciej generacji jest zbyt wysokie, może przepisać inny preparat doustny (na przykład minipigułkę).

Lekarz powinien kompetentnie doradzić Ci wybór najlepszej dla Ciebie metody antykoncepcji. Masz prawo oczekiwać od niego, że poinformuje Cię o wszystkich korzyściach i zagrożeniach w sposób dla Ciebie zrozumiały.

Zapamiętaj, że zakrzepica żylna u zdrowych kobiet zażywających pigułki antykoncepcyjne jest powikłaniem bardzo rzadkim. Poważne powikłania występują jeszcze rzadziej, a zatem ryzyko ich wystąpienia jest jeszcze mniejsze. Możesz je zmniejszyć jeszcze bardziej, jeśli w przypadku wystąpienia niepokojących objawów świadczących o ewentualnej zakrzepicy natychmiast skontaktujesz się z lekarzem.