To cud, że to wszystko działa!
(i dlatego nie zawsze
działa tak, jak powinno)

gr_ww_k.jpg (29622 bytes)Wszystkie czynności ciała są precyzyjnie regulowane przez hormony,  czyli substancje białkowe (np. insulina) lub sterydowe (np.progesteron, estradiol, i inne), wydzielane przez gruczoły dokrewne. Na rysunku obok pokazano gruczoły wydzielania dokrewnego i narządy, które prócz pełnienia innych czynności - wydzielają również hormony. Także cykl menstruacyjny (miesiączkowy) jest regulowany przez hormony płciowe (na schemacie poniżej). 

Nadrzędnymi ośrodkami kontroli tego cyklu są: przysadka mózgowa i podwzgórze mózgu.  Gruczoły te wydzielają hormony tropowe, które pobudzają jajniki do czynności wydzielniczych.

Organizm człowieka jest bez porównania bardziej skomplikowany od chronometru Philippe Patek of Switzerland i regulacja jego działania nie sprowadza się do regulacji jednego koła zębatego, czyli wpływania na jeden proces fizjologiczny. Rolę zębów na kółkach i regulatorów w organizmie spełniaja prezyzyjne mechanizmy sprzężeń zwrotnych. Roli wszystkich kółek zębatych jeszcze, niestety, nie znamy... Stąd skutki uboczne dłubania zapałką w chronometrze, a pigułkami w organizmie.

Dam przykład: działanie jednego z wydzielanych przez jajników hormonów - estradiolu, którego analog o nazwie etynylestradiol zawarty jest w dwuskładnikowych pigułkach antykoncepcyjnych, nie ogranicza się tylko do regulacji cyklu miesiączkowego. Naukowcy stwierdzili, że estrogeny (żeńskie hormony płciowe), do których zalicza się estradiol, regulują ponad 200 procesów. Dlatego pigułka antykoncepcyjna korzystnie wpływa na włosy, skórę, ale również może powodować tycie i kłopoty z krzepliwością krwi (stąd ryzyko VTE - , czyli chorób zakrzepowo zatorowych i udaru mózgu. Ponieważ układ nerwowy i hormonalny są ze sobą ściśle powiązane, pigułki wpływają również na psychikę: mogą powodować depresję, migreny, zaburzenia widzenia, nietolerancję na szkła kontaktowe i spadek libido, czyli ochoty na seks.

Przypominam sobie jedno ćwiczenie ze studiów: badaliśmy wpływ testosteronu na rozwój kurcząt - przez 4 tygodnie smarowaliśmy im zawiązki grzebieni testosteronem. Oprócz szybszego rozwoju drugorzędowych cech płciowych, w porównaniu z grupą kontrolną kogutki na koksie były niesłychanie agresywne i rzucały się na siebie. Podobnie jest u mężczyzn: testosteron wpływa nie tylko na wykształcanie drugorzędowych cech płciowych i popęd płciowy. Jego pochodne są stosowane przez nieuczciwych sportowców jako substancje dopingowe. Ale "każdy hormon ma dwa końce": najczęstszym efektem działania niepożądanego testosteronu są częste zawały serca wśród młodych, koksujących się kulturystów, a najbardziej znanym - psychoza pewnego fińskiego oszczepnika, który w napadzie szału wymordował kilka osób i popełnił samobójstwo.

Ponieważ naukowcy nie do końca poznali wszystkie aspekty działania hormonów sterydowych, ważne jest, by pacjentki były dokładnie informowane o możliwych działaniach niepożądanych, a lekarze mobli starannie rozważyć korzyści i ryzyko związane ze stosowaniem preparatów hormonalnych, kierując się zasadą "primum non nocere" - po piersze - nie szkodzić. Lecz aby pomóc pacjentce w doborze odpowiedniej antykoncepcji, którą być może będzie stosowanie pigułki hormonalnej - pacjentki muszą z nimi współdziałać, udzielając rzetelnych informacji na temat swojego stanu zdrowia.

Na rysunku obok przedstawiono uproszczony schemat regulacji czynności wydzielniczej jajników przez układ podwzgórzowo-przysadkowy. Zwróć zwłaszcza uwagę na to, że w żółtym kwadraciku prócz narządów płciowych znajdują się też inne narządy, tkanki i funkcje, na które mają wpływ hormony płciwowe - również te zawarte w pigułkach.

Lekarze barwnie opisują mechanizm działania pigułek antykoncepcyjnych:

— podczas ich stosowania organizm „myśli”, że jest w ciąży i nie wydziela hormonów wywołujących cykliczne zmiany w śluzówce macicy i jajeczkowanie, czyli owulację;

— podczas stosowania pigułek jajniki "śpią".

Do mnie bardziej przemawia to drugie. Jajniki śpią, ponieważ kontrolę nad organizmem przejmują hormony z pigułek. Należy o tym pamiętać przy omawianiu leczniczych właściwości pigułki. Doustne, hormonalne środki antykoncepcyjne leczą objawy, a nie zaburzenia czy chorobę. Choroba śpi razem z jajnikiem. Niemniej, może się zdarzyć, że ten sen jajnikowi i całemu organizmowi wyjdzie na dobre.

Dlatego nie jestem przeciwnikiem korzystania z pigułek antykoncepcyjnych, lecz orędownikiem ich rozważnego stosowania w uzasadnionych przypadkach i nie traktowania ich jako cudownej i powszechnej metody antykoncepcji dla wszystkich kobiet. O najnowszych tendencjach w hormonalnej antykoncepcji czytaj w artykule prof. Guillebauda.

wstecz.gif (2904 bytes)   kleo_but.gif (3633 bytes)   dalej.gif (2709 bytes)