Kobiece narządy rozrodcze

Rys. 1.
1 - lewy jajnik, 2- śluzówka macicy (endometrium), 3 - macica, 4 - szyjka macicy, 5 - pochwa, 6 - komórka jajowa na różnych etapach rozwoju uwidocznionych na przekroju prawego jajnika, 7 - komórka jajowa uwolniona podczas owulacji, 8 - ciałko żółte, 9 - światło jajowodu, 10 - fimbrie, 11 - jajowód (częściowo w przekroju, 12 - jama macicy

SŁOWNICZEK
Macica jest gruszkowatym narządem, w którym zagnieżdża się i rozwija zarodek. Do macicy uchodzą również ujścia jajowodów - rureczek, którymi do macicy przedostaje się uwolniona podczas jajeczkowania komórka jajowa. Jeśli na tej drodze napotka plemniki, może dojść do zapłodnienia.

Rysunek 1. przedstawia przekrój żeńskich wewnętrznych narządów płciowych. Zwróć szczególną uwagę na przekrój prawego jajnika (na rysunku - po lewej). Pokazano tam różne fazy rozwoju komórki jajowej - od oocytu do jej uwolnienia z jajnika, czyli jajeczkowania, które występuje zwykle mniej więcej w w połowie cyklu miesiączkowego; dla cyklu 28 dniowego - około 14 dnia. Uwolniona komórka jajowa przemieszcza się jajowodem w kierunku macicy. Jeśli na swej drodze napotka plemniki, wtedy może dojść do zapłodnienia. Zapłodniona komórka jajowa, nosząca nazwę zygoty, przechodzi proces bruzdkowania, czyli kolejnych podziałów komórkowych i różnicowania komórek podczas rozwoju zarodka w procesie zwanym embriogenezą.

Rys. 2.
1 - macica, 2- ujście szyjki macicy, 3 - pochwa, 4 - pęcherz moczowy, 5 - jajnik prawy

P A M I Ę T A J:
po osiągnieciu dojrzałości płciowej i rozpoczęciu współżycia płciowego w trosce o własne zdrowie raz na rok wykonuj badania cytologiczne. Wcześnie wykryty rak szyjki macicy jest w pełni uleczalny;

Jeśli współżyjesz z 3 - 5 osobami w ciagu roku lub masz wątpliwości co do wierności partnera(-rki), w przypadku zauważenia w obrębie narządów płciowych jakichkolwiek niepokojących zmian - nie lekceważ ich i udaj się bezzwłocznie do lekarza. Do czasu uzyskania wyników badań, powstrzymaj się od seksu.

Rysunek 2. Widok żeńskich narządów płciowych w przekroju bocznym. Do zewnętrznych narządów płciowych zalicza się wargi sromowe większe, wargi sromowe mniejsze i łechtaczkę. Łecztaczka, tak jak żołądź u mężczyzn, jest bogato unerwiona i wrażliwa na bodźce dotykowe. Między wargami sromowymi znajduje się ujście cewki moczowej i wejście do pochwy. Pochwa jest narządem, który prowadzi do macicy. Podczas stosunku penis wprowadzany jest do pochwy. Przy wytrysku nasienie dostaje się do tylnej części pochwy, skąd w ciągu kilku minut przedostaje się do macicy i dalej, do jajowodów. Jeśli znajdujące się w nasieniu plemniki napotkają na swej drodze komórkę jajową, dochodzi do zapłodnienia.

Co warto wiedzieć?

Nadal zdarzają się przypadki totalnego niedoinformowania na tematy seksu; nastolatka dowiaduje się o miesiącze w chwili, gdy ją po raz pierwszy dostaje i wpada w panikę, bo nie wie, co się stało! NIKT JEJ NIE POWIEDZIAŁ! A dziewczyna była zbyt nieśmiała, by pytać, albo jej to nie interesowało. A zatem, jeśli masz 10 - 15 lat, pojawiło się u Ciebie owłosienie łonowe, to niedługo może u Ciebie po raz pierwszy wystąpić krwawienie miesiączkowe. W Polsce pierwsza miesiączka występuje u dziewcząt zazwyczaj między 12 a 14 rokiem życia. Nie bój się; jest to normalny, fizjologiczny proces, który świadczy o tym, że dojrzewasz. Po prostu idź do sklepu i kup podpaski. Za miesiąc też. I będziesz je kupować do 52 urodzin - średniego dla Polek wieku występowania menopauzy, czyli ostatniej miesiączki.

Pierwsza miesiączka (menarche) nie świadczy o osiągnięciu dojrzałości seksualnej (płodności), gdyż zazwyczaj pierwsze cykle są bezowulacyjne. Ale nigdy nic nie wiadomo; są w Polsce 12-letnie matki.

„Myjcie się, dziewczyny - nie znacie dnia ani godziny!” - (S. J. Lec).

Kobieta musi dbać o toaletę intymną; codziennie przynajmniej raz podmywać się wodą z mydłem albo płynem do higieny intymnej – w kierunku od wzgórka łonowego do odbytu. Ze względu na budowę ciała, kobiece narządy płciowe są bardziej od męskich podatne na wszelkie infekcje i między innymi dlatego należy bardzo dbać o ich higienę.

Dziewictwo, błona dziewicza i ten pierwszy raz

U kobiety, która jeszcze nie współżyła, wejście do pochwy zamknięte jest mniej lub bardziej ukrwioną błoną dziewiczą (hymen). Podczas pierwszego stosunku jej przerwaniu - które niekiedy jest dość bolesne -towarzyszy mniejsze lub bardziej obfite krwawienie. W błonie tej znajdują się mniejsze lub większe otwory; czasem tak duże, że przy pierwszym stosunku dolegliwości są prawie niezauważalne. Jeżeli krwawienie utrzymuje się kilka godzin lub jest bardzo nasilone - zażyj kilka tabletek witaminy K (wspomaga krzepnięcie krwi). Ponieważ ta witamina rozpuszcza się w tłuszczach, aby szybciej zadziałała zagryź 2 - 3 tabletki chlebem z większą ilością masła. Jeśli i po tym krwawienie nie minie lub będzie bardzo silne - udaj się do lekarza.

Po „pierwszym razie” dajcie sobie na kilka dni spokój ze współżyciem, aż miną dolegliwości związane z przerwaniem błony dziewiczej. Przy „pierwszym razie” nie spieszcie się; powinien być spokój, nastrojowa atmosfera, odpowiednie miejsce, dużo czasu i dużo czułości. Pierwszy raz, odbyty na chybcika, byle gdzie i byle z kim, może pozostawić co najmniej mieszane uczucia, przykre wspomnienia i być bardziej bolesny, niz mógłby być.

Ze względu na występowanie otworów w błonie dziewiczej, nie stanowi ona żadnej bariery dla plemników i dlatego dziewica może zajść w ciążę.

Przerwana błona dziewicza nie zrośnie się - pierwszy raz zdarza się tylko raz. Jeśli jednak kobiecie bardzo na tym zależy, można ją odtworzyć drogą chirurgii plastycznej.

Dolegliwości kobiece

Zwracaj baczną uwagę na bóle w miednicy mniejszej. Każde „ponadplanowe”, niewyjaśnione krawienie z kobiecych narządów płciowych powinien zbadać ginekolog. Również upławy (obfitsza wydzielina - biała, szara lub zielonkawa o mniej lub bardziej intensywnej woni, zazwyczaj plamiąca bieliznę - gdyż mogą być one objawem infekcji grzybiczej, bakteryjnej lub wirusowej. Tak samo zmiany chorobowe: zaczerwienienie, świąd, pieczenie, owrzodzenia, narośla, guzki - wszelkie takie zmiany, które pojawiły się nagle lub „nie wiadomo skąd”. Zwłaszcza po kontaktach seksualnych z przygodnymi partnerami. Wtedy należy bezwzględnie udać się do lekarza-specjalisty i do wyjaśnienia/wyleczenia przyczyn dolegliwości – powstrzymać się od współżycia.
O chorobach przenoszonych drogą płciową CZYTAJ TU

Menarche, menopauza, klimakterium

- menarche - pierwsza miesiączka;menopauza - ostatnia miesiączka;klimakterium - wygasanie czynności jajników w następstwie przekwitania (w Europie ok. 52 r. ż.), którym towarzyszą nieprzyjemne objawy: wary (uderzenia gorąca), zlewne poty, nerwowość, zaburzenia snu, koncentracji i powazniejsze: zaburzenia gospodarki lipidowej, mogące prowadzić do chorób układu krążenia - miażdżycy, zawału serca, będących główną przyczyna zgonów kobiet po menopauzie oraz osteoporoza (zrzeszotnienie kości), objawiająca się ubytkiem wapnia, osłabieniem ich struktury i podatnością na złamania kompresyjne (tzw. wdowi garb, mikropęknięcia miednicy) i w wyniku urazów (najcześciej złamanie szyjki kości udowej). Przyczyną objawów klimakterium jest niedobór estrogenów, który w ciężkich przypadkach można wyrównać hormonalną terapią zastępczą (HTZ) (uwaga na przeciwwskazania i działania niepożądane!). W wielu przypadkach satysfakcjonujące wyniki daje zmiana diety, higieniczny tryb życia, ćwiczenia fizyczne i preparaty wspomagające na bazie soi, pluskwicy (Cimicifuga racemosa), pochrzynu i innych roślin bogatych w fitosterole.

Zaburzenia miesiączkowania:

bolesne
miesiączkowanie

nadmierne krwawienie menstruacyjne

zatrzymanie miesiączki

- można leczyć odpowiednimi preparatami. Większość dojrzewających dziewcząt miesiączkuje nieregularnie. Poziomy hormonów płciowych nie są w pełni ustabilizowane, co wpływa na częstość i długość trwania miesiączek. O zaburzeniach miesiączkowania mówimy wtedy, gdy mimo zakończenia procesu dojrzewania kobieta nadal miesiączkuje nieregularnie. Do najczęstszych zaburzeń miesiączkowania zalicza się: bolesne miesiączkowanie (Dysmenorrhoea). Macica jest pobudzana przez pewne hormony do silnych, bolesnych skurczów.
Nadmierne krwawienie menstruacyjne (Menorrhagia) - może powodować osłabienie a wskutek utraty dużej objętości krwi - niedokrwistość (anemię) .
Zatrzymanie miesiączki, czyli wtórny brak m. (Amenorrhoea) - Możliwe przyczyny (oprócz ciąży, okresu karmienia i menopauzy) to nieodpowiednia dieta, niedowaga, nadmierny wysiłek fizyczny, stres, nerwice, zaburzenia psychiczne.

Zespół napięcia przedmiesiączkowego

- z angielska PMS (premenstrual syndrome). W fazie lutealnej cyklu rozwijające się po jajeczkowaniu w jajniku ciałko żółte wydziela coraz więcej progesteronu. Przy wyższych stężeniach hormon ten powoduje zatrzymanie wody w organizmie (objawiające się nabrzmieniem i bolesnością piersi, puchnięciem brzucha), bóle w dole brzucha (miednicy mniejszej) oraz bóle głowy, zmienność nastrojów, zmęczenie i rozdrażnienie. Dlatego wiele kobiet czuje się fatalnie mniej więcej na tydzień przed miesiączką. Dolegliwości te ustępują zazwyczaj w pierwszym - drugim dniu miesiączki (gdy spada poziom progesteronu i zaczyna wzrastać poziom estradiolu). Jeśli dolegliwości są bardzo silne, można zasięgnąć porady ginekologa, który w zaleźności od rodzaju zaburzeń lub ich nasilenia - wdroży odpowiednie leczenie.

Nadżerka i zapalenie szyjki macicy

- ubytek nabłonka (endometrium) i towarzyszący mu stan zapalny, najczęściej w następstwie infekcji grzybiczej, bakteryjnej lub wirusowej (HPV). Może być bezobjawowa, w stanach cięższych mogą jej towarzyszyć upławy. Nadżerkę trzeba leczyć (kriochirurgia, szycie lub koagulacja laserem), gdyż nieleczona może się przekształcić w raka szyjki macicy (diagnostyka za pomocą badań cytologicznych, określających morfologię komórek nabłonka ogniska chorobowego).

PCO - policystyczne jajniki i PCOS - syndrom (objawy) policystycznych jajników

- wrodzone (dziedziczne - o podłożu genetycznym) zaburzenia hormonalne, najczęściej pojawiające się podczas dojrzewania tuż po pierwszej miesiączce. U części kobiet schorzenie to nie przejawia się przed 20 r.ż. Choroba może utrzymywać się przez cały okres płodności kobiety a nawet po menopauzie. Na PCO cierpi 5-10% dojrzałych kobiet wszystkich ras i narodowości. Objawy są bardzo różne - u prawie kadej kobiety nieco inne: hirsutyzm (nadmierne owłosienie twarzy, klatki piersiowej, brzucha, itp.), androgenozależne łysienie (typu męskiego), trądzik, pęcherzyki (cysty) jajników, otyłość, niepłodność bądź zmniejszona płodność. Kobiety z PCO ponadto są zagrożone: rozwinięciem się tolerancji na insulinę, cukrzycą, zaburzeniami poziomu lipidów, chorobą sercowo-naczyniową i rakiem szyjki macicy. Ponieważ objawy PCO są tak różnoroce, specjaliści nie są zgodni, jak najlepiej zdefiniować to schorzenie. Pewne jest, że u kobiet z PCO jajeczkowania są nieprzewidywalne a poziom wydzielania męskich hormonów (androgenów - zwłaszcza testosteronu) - podwyższony.

UWAGA: nie u wszystkich kobiet z syndromem (objawami) policystycznych jajników występują policystyczne jajniki! Policystyczne jajniki mogą występować u regularnie miesiączkujących kobiet z normalnym poziomem testosteronu. Natomiast prawdą jest, że policystyczne jajniki występują u 20% kobiet z zaburzeniami miesiączkowania. PCOS bywa czasem zwany "funkcjonalną hiperandrogenicznością jajnikową". Przyczyną tego syndromu często jest nadmierne wydzielanie hormonu luteinizującego.

Diagnostyka PCOS. Umiarkowany trądzik, łojotok, łysienie i otyłość nie muszą być objawem PCOS. O chorobie tej świadczą dopiero nasilone objawy lub bezpłodność. Chorobę wyklucza się za pomocą badania usg (powiększenie i cysty jajników) lub oznaczając poziomy hormonów (androgenów, stosunku LH/FSH, odpowiedzi na stymulację agonistą GnRH (np. leuprolidem ), odpowiedź na supresyjne dawki dexametazonu. Niekiedy wyklucza się również inne przyczyny zaburzeń miesiaczkowania i nadmiernego owłosienia (syndrom Cushinga, wrodzona hiperplazja nadnerczy lub zaburzenia przysadki mózgowej lub nadnerczy. Podłoże choroby genetyczne. WIąże siez podwyższeniem zachorowania na insulinozależną cukrzycę. 1/3 kobiet z PCOS ma odbiegajacą od normy tolerancjęna insulinę a 1/10 około 40 r.ż. zachoruje na cukrzycę. Leczenie: objawowe, polega na podawaniu antyandrogenów.

Histerektomia

- chirurgiczne usunięcie macicy (od łac. uterus - macica), przeprowadzane w leczeniu niektórych schorzeń, w tym nowotworowych. Usunięcie macicy powoduje bezpłodność i wystąpienie objawów klimakterium (przekwitania) po kilku miesiącach. Jeśli macica zostaje usunięta z jajnikami, klimakterium wystepuje natychmiast.

Badanie piersi

Po 40 roku życia regularnie badaj swoje piersi - raz na kwartał - palpacyjnie (przez ucisk), w poszukiwaniu guzków, stwardnień i innych wyczuwalnych zmian. Raz na 3 lata - zrób mammografię (badanie rentgenowskie piersi). Wcześnie wykryty rak piersi jest uleczalny, lecz zaniedbany - w najlepszym razie kończy się mastektomią (usunięciem piersi) a w najgorszym - śmiercią. W Polsce co roku z powodu zaniedbanego raka piersi umiera 8 000 kobiet!

Badania kości

Jednym z objawów klimakterium może być znaczny ubytek wapnia z kości i osłabienie ich struktury. Stan kości można.ocenić w badaniu densytometrycznym lub biochemicznym (bezbolesne), oznaczając markery metabolizmu kostnego. Badaniom powinny się poddać kobiety w okresie premenopauzalnym (ok. 50 r. ż, zwłaszcza z historią osteoporozy w rodzinie ) i ewentualnie należy je co kilka lat powtarzać celem sprawdzenia popdjętych działań profilaktycznych.

Badania cytologiczne
(raz na rok!)

bezbolesne badania komórek śluzówki macicy, których celem jest wykluczenie zmian w ich morfologii, mogących prowadzić do raka szyjki macicy (śmiertelnej choroby, często w następstwie zarażenia HPV przenoszonego drogą płciową.